Met een gezonde bodem beter bestand tegen klimaatverandering
Welke maatregelen kunnen agrariërs toepassen om hun bedrijf klimaatadaptief te maken? Op de zandgrond in de Gelderse Vallei merkt Art Wolleswinkel vooral de uitdagingen van zeer droge periodes. “Je ziet nu al dat de extremen steeds groter worden. Als boer moet je daarop inspelen en het belangrijkst daarbij is een gezonde bodem.”
Art Wolleswinkel is veehouder in Renswoude. Samen met Birgit Hanskamp heeft hij een melkveebedrijf met ongeveer 85 koeien op 45 ha grasland. Ook hebben ze een streekwinkeltje waar ze eigen zuivelproducten en producten van boeren uit de regio verkopen.
Een gezonde bodem
“Klimaatadaptatie begint bij bodembeheer. Als je een gezonde bodem hebt met veel organische stof, kan die veel nutriënten en vocht vasthouden, waardoor je een robuustere bedrijfsvoering krijgt tijdens droogte. En ook als tijdens nattigheid de bodem goed doorlatend is, kan deze ook sneller vocht afvoeren. Wij zitten op zandgrond, waar de organische stof al relatief weinig is vergeleken met andere grondsoorten. Dat is een van de redenen dat wij gestopt zijn met het scheuren van grasland om mais te verbouwen. Iedere keer als je ploegt, verdwijnt de organische stof. Dan verlies je nutriënten en het vochthoudend vermogen.”
Gras droogteresistent maken
“De afgelopen jaren is een aantal zomers erg droog geweest. Het gras stopt dan met groeien, waardoor je gewoon een paar sneden verliest. Naast bodem verbetering zijn wij ook al een paar jaar bezig om ons gras droogteresistent te maken door andere grassoorten en kruiden in te zaaien.”
Bodemverdichting vermijden
“Je ziet het direct: in de sporen die op het land ontstaan, daar groeit niets. Er blijven plassen staan, dan gaat het bodemleven kapot. Om bodemverdichting te voorkomen gebruik ik zoveel mogelijk lichte machines met lagedruk banden. De mest rijden we zoveel mogelijk uit met een sleepslang. Je rijdt dan niet met een zware tank over het gras- of over het maisland, waardoor je veel minder bodemverdichting hebt.”
“Zelf zijn wij nu begonnen met het toevoegen van steenmeel aan de mest”
Goed mestbeleid
“Voor een gezonde bodem willen we onze eigen mest zoveel mogelijk zien te benutten, maar door het huidige mestbeleid mogen we steeds minder mest op het land doen. Vanuit de Europese Unie mogen we dat dan wel weer aanvullen met kunstmest, maar dat is absoluut niet logisch. Onze eigen mest bevat namelijk allerlei mineralen en organische stof die kunstmest niet bevat. Zelf zijn wij nu begonnen met het toevoegen van steenmeel aan de mest. Steenmeel is een oud vulkanisch gesteente dat veel mineralen bevat. Dit komt de bodem en het bodemleven ten goede. Daarnaast houdt steenmeel ook stikstof vast, zowel in de stal als op het land.”
Water vasthouden door eigen stuwen
“Door de droge jaren die we gehad hebben is water vasthouden steeds belangijker geworden. Daarom hebben wij stuwtjes geplaatst. Dat leidde direct tot meer grasopbrengst en ook hogere grondwaterstanden. Bij heel droge periodes heb je tot wel twee weken langer nattere grond.
Het project was echt een samenwerking. Met drie boeren hebben we steeds bij elkaar gekeken wat de effecten waren op elkaars percelen en dat doen we nu nog. Je wilt voorkomen dat ik water ga lopen stuwen en dat de buurman verzuipt.”
“Pure, onbewerkte voeding vanaf een gezonde bodem, daar zie ik echt toekomst in”
Blik op de toekomst
“Ik heb nog steeds heel veel schik in mijn werk. Volgens mij hebben we ook een belangrijke maatschappelijke functie als boeren. Niet alleen wat betreft voedselproductie maar ook wat betreft landschap. Gezond boeren is ongelooflijk belangrijk. Pure, onbewerkte voeding vanaf een gezonde bodem, daar zie ik echt toekomst in, voor de volksgezondheid en de hele samenleving. Wat dat betreft zie ik zelf wel toekomst voor ons boerenbedrijf.”
Advies aan collega’s
“Mijn belangrijkste advies aan collega’s is toch die robuuste bodem. Mijn kennis daarover was minimaal. Wij hebben een bodemcursus gevolgd en bij anderen gekeken. Dan leer je ongelooflijk veel. Ik zit in een netwerk van natuurinclusieve landbouw en daar kijken we bijvoorbeeld bij elkaar naar het kruidenrijke grasland. Het plaatsen van die stuwen kan ik ook aanbevelen, dat is redelijk laagdrempelig. Dan kun je gaan spelen met de waterstanden en merk je dat je het water veel hoger op kunt stuwen dan dat je eerst denkt. Je helpt dan het maatschappelijk belang én meteen ook je eigen voordeel.”
Boeren voor morgen
Dit artikel is eerder in langere versie gepubliceerd in Boeren voor morgen van april 2022. In dit inspiratiemagazine vertellen tien boeren over de uitdagingen en de oplossingen van klimaatadaptatie. Zoals het verhaal van Leonie de Jongh-Vernooij over hittebestendig boeren.
Voorbereiden op de toekomst
Inspelen op het weer is voor een boer dagelijkse kost. Maar door klimaatverandering nemen de weersextremen toe, wat zorgt voor uitdagingen voor de landbouwsector.
